محورهای برنامه ریزی
براي برنامه‌ريزي يك دوره ابتدايي موفق و موثر، بايد به چند محور اساسي توجه كنيم كه به رشد همه‌جانبه كودكان كمك كند. اين محورها بايد به گونه‌اي طراحي شوند كه هم به يادگيري علمي و هم به رشد مهارت‌هاي اجتماعي و عاطفي دانش‌آموزان توجه كنند. در اينجا برخي از مهمترين محورهاي برنامه‌ريزي دوره ابتدايي روشنگران را شرح مي‌دهم:
محتواي آموزشي (Content Academic)
دروس اصلی: در دوره ابتدایی، آموزش دروس پایه مانند ریاضیات، علوم، زبان فارسی، مطالعات اجتماعی و هنر باید به شکلی انجام شود که همزمان مهارت‌های شناختی و تحلیلی دانش‌آموزان را تقویت کند.
ریاضیات: آموزش مفاهیم پایه ریاضی مانند اعداد، جمع و تفریق، ضرب و تقسیم، هندسه و الگوها.
علوم: آشنایی با علوم پایه مانند فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و محیط‌زیست از طریق آزمایش‌ها و فعالیت‌های تجربی.
زبان و ادبیات فارسی: آموزش خواندن، نوشتن و درک مطلب، علاوه بر تقویت دستور زبان و لغات.
مطالعات اجتماعی: آشنایی با تاریخ، جغرافیا و فرهنگ ایران و جهان.
آموزش بین‌موضوعی: استفاده از روش‌های بین‌درسی برای نشان دادن ارتباط میان موضوعات مختلف، به‌ویژه در دروس علوم و ریاضیات که می‌توانند با هم ترکیب شوند.
مهارت‌های عاطفی و اجتماعی (Social and Emotional Learning – SEL)
مهارت‌های ارتباطی: تمرکز بر آموزش نحوه تعامل مثبت با دیگران، شامل گوش دادن فعال، ابراز نظر و درخواست کمک از دیگران.
حل مسئله: آموزش تکنیک‌های حل مسئله و مدیریت تعارض در موقعیت‌های مختلف.
هوش هیجانی: توسعه آگاهی از احساسات خود و دیگران، و یادگیری نحوه کنترل و بیان احساسات به‌طور سالم.
کار گروهی و همکاری: طراحی فعالیت‌هایی که باعث تقویت مهارت‌های تیمی و همکاری در گروه‌ها می‌شود. این می‌تواند شامل پروژه‌های گروهی، بازی‌های آموزشی و فعالیت‌های خارج از کلاس باشد.
آموزش مبتني بر پروژه (Learning based-Project):
فعالیت‌های تجربی و عملی: استفاده از پروژه‌های عملی برای یادگیری مفاهیم علمی و اجتماعی. این پروژه‌ها می‌توانند شامل تحقیقات میدانی، آزمایش‌های علمی، ساخت مدل‌ها یا انجام مصاحبه‌ها با افراد مختلف باشند.
پروژه‌های چنددرسی: ایجاد پروژه‌هایی که از چندین حوزه درسی استفاده کنند و دانش‌آموزان را درگیر چالش‌های پیچیده‌تری کنند.
ارائه و ارزیابی پروژه‌ها: آموزش نحوه ارائه پروژه‌ها به دیگران و ارزیابی آنها بر اساس معیارهای مشخص.
آموزش مهارت‌های دیجیتال و فناوری (Technology and Literacy Digital)
آشنایی با فناوری‌ها: آموختن نحوه استفاده از ابزارهای دیجیتال و نرم‌افزارهای پایه مانند واژه‌پرداز، صفحات گسترده و ابزارهای آنلاین.
استفاده از فناوری در یادگیری: استفاده از پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی و منابع دیجیتال برای تسهیل و گسترش یادگیری.
آموزش هنری و خلاقیت (Creativity and Art)
فعالیت‌های هنری: طراحی برنامه‌هایی که شامل نقاشی، موسیقی، تئاتر و سایر هنرها می‌شود. این فعالیت‌ها به رشد خلاقیت، خودبیان‌گری و احساسات کمک می‌کنند.
کاربرد هنر در دروس دیگر: استفاده از هنر برای تدریس مفاهیم مختلف مانند هندسه، تاریخ یا حتی علوم.
آموزش ورزش و فعالیت‌های بدنی (Education Physical)
ورزش و بازی‌های تیمی: تقویت مهارت‌های حرکتی و جسمانی از طریق ورزش‌های گروهی و فردی که موجب تقویت همکاری، روحیه تیمی و سلامت جسمانی می‌شود.
سلامت جسمانی و روانی: آموزش نکات بهداشتی و تغذیه سالم، همراه با فعالیت‌های ورزشی که به رشد جسمانی و روانی کودکان کمک می‌کند.
آموزش مهارت‌های زندگی (Skills Life)
مدیریت زمان و منابع: آموزش روش‌های ساده برای مدیریت زمان و انجام تکالیف مدرسه به‌طور منظم.
مدیریت مالی: آشنایی با مفاهیم ابتدایی مدیریت مالی مانند پس‌انداز، هزینه و درآمد (به‌ویژه برای کودکان بالاتر از سن ابتدایی).
آموزش مسئولیت‌پذیری: آموزش نحوه مسئولیت‌پذیری در کارهای روزانه مانند نظافت، کمک به دیگران، و مراقبت از وسایل شخصی.
آموزش اخلاق و ارزش‌ها (Values and Ethics)
احترام به دیگران: آموزش احترام به حقوق دیگران، تنوع و اختلافات فردی، و رفتارهای اخلاقی.
شهروندی و مسئولیت اجتماعی: آموزش نحوه همکاری با جامعه و احترام به قوانین اجتماعی و فرهنگی.
مسئولیت‌پذیری در قبال محیط‌زیست: ترویج آگاهی در مورد مسائل محیط‌زیستی و حفظ منابع طبیعی.
ارزیابی و بازخورد مستمر (Feedback and Assessment)
ارزیابی مستمر: استفاده از ارزیابی‌های غیررسمی و مستمر برای پیگیری پیشرفت دانش‌آموزان، از جمله از طریق پروژه‌ها، کارهای گروهی، و فعالیت‌های عملی.
ارزیابی فراگیر (Assessment Formative): استفاده از روش‌های مختلف ارزیابی مانند پرسش‌های کلاسی، تکالیف خانگی، و ارزیابی‌های گروهی به‌منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف هر دانش‌آموز.
بازخورد معنادار: ارائه بازخورد منظم و سازنده به دانش‌آموزان که به آنها کمک کند درک بهتری از پیشرفت خود داشته باشند. ضمناً ضروری است تا در سال‌های پایانی دوره دبستان به‌تدریج مفهوم نمره برای دانش‌آموزان ملموس‌تر شود تا از شوک‌های تجربه‌شده در دوره اول دبیرستان پیشگیری شود.
هماهنگی با خانواده‌ها (Engagement Family)
ارتباط مستمر با والدین: ایجاد روش‌هایی برای ارتباط مداوم با خانواده‌ها و اطلاع‌رسانی درباره پیشرفت‌ها، چالش‌ها و فعالیت‌های مدرسه.
مشارکت والدین در فعالیت‌های مدرسه: تشویق والدین به مشارکت در فعالیت‌های مدرسه مانند جشن‌ها، کارگاه‌ها و پروژه‌های مشترک.
برنامه‌ریزی برای دوره ابتدایی باید همه‌جانبه و متناسب با نیازهای فکری، اجتماعی و جسمانی دانش‌آموزان باشد. این برنامه باید در راستای ایجاد فضای یادگیری فعال، مشارکتی و شاداب برای کودکان باشد، تا علاوه بر توسعه دانش، به رشد مهارت‌های فردی و اجتماعی آنها کمک کند.